‘Als je ziek bent, wil je niet inloggen in ‘Mijn medisch dossier’ om goed onderbouwd te beschrijven wat je mankeert. Dan wil je met de huisarts bespreken wat eraan scheelt en wat daaraan te doen valt. Zo is het ook met juridische problemen.’ Rechter Ton Lennaerts (rechtbank Noord-Nederland) heeft een nieuwe vorm van ultratoegankelijke rechtspraak bedacht: de Spreekuurrechter.
Mensen met een conflict willen dat dat snel, goed en tegen redelijke kosten wordt opgelost. Ze kunnen dan voor een rechtszaak kiezen, maar dat is niet zo makkelijk. ‘De kosten alleen al zijn zo hoog, dat het voor velen onrendabel is om kleine vorderingen aan de rechter voor te leggen’, zegt Lennaerts. Starten ze wel een civiele procedure, dan komen ze als eiser tegenover een verweerder te staan. Ze moeten hun kwestie schriftelijk presenteren. ‘Wat ze door omstandigheden niet aanvoeren, telt niet mee. De waarheid raakt dan buiten beeld en het conflict kan escaleren.’
Spreekuur
Bij eenvoudige conflicten zijn mensen beter af als ze gewoon eens met een rechter kunnen praten, denkt Lennaerts. Dat wil hij onderzoeken. ‘Juridische conflicten zijn moeilijk voor burgers. Een gesprek is dan veel effectiever dan uitwisseling van stukken. Al pratend kan je om opheldering vragen. De rechter krijgt dan een goed beeld van wat er speelt en kan de partijen adviseren over een mogelijke oplossing.’ Zo’n spreekuur leidt er misschien toe dat minder mensen uitwijken naar – particuliere - arbitrage, denkt hij. Velen vinden dat ze daar beter hun verhaal kunnen doen, blijkt uit onderzoek.
De Spreekuurrechter is geen nieuwe variant van de mediator of de Rijdende Rechter. Het is een echte rechter, die vonnis kan wijzen waartegen hoger beroep mogelijk is. Maar rechtzoekenden kunnen ook genoeg hebben aan een advies. ‘Dat hebben ze zelf in de hand’, zegt Lennaerts. ‘Stukken aanleveren is niet nodig. Deelnemers (voorlopig alleen mensen die worden doorverwezen door het Juridisch Loket en twee rechtsbijstandsverzekeraars) gaan naar Bureau Spreekuurrechter in Assen, dat zo nodig contact opneemt met de andere partij. Als die instemt, gaat de procedure van start. Ieder betaalt dan 39,50 euro griffierecht.’
Experiment
Acht ervaren rechters doen mee aan het experiment, dat komend najaar van start gaat in Noord-Nederland. Zij behandelen onder meer huur- en arbeidszaken, burenruzies, geldvorderingen, ondeugdelijke leveringen en geschillen over ziektekostenpremies. ‘De uitkomst kan van alles zijn: een advies, een schikking, een voorlopige oplossing die later wordt uitgediept. Als het nodig blijkt, kan de rechter voorstellen dat er advocaten bij komen.’
Het zou mooi zijn als onderzoek uitwijst dat dit model succesvol is, zegt Lennaerts. ‘De meeste burgers en bedrijven houden niet van papieren strijd, ingewikkelde manoeuvres en slepende procedures. Als het conflict uit de wereld is, kunnen ze verder. Ik denk dat dat beter lukt als ze vlot terecht kunnen bij een rechter die goed luistert en met al zijn kennis, ervaring en rechtsgevoel een oplossing op maat voorstelt.’
(Bron: rechtspraak.nl; Rechtspraak magazine 2016-02)